Dla zapewnienie jednolitości prac geodezyjnych prowadzonych w różnym czasie i w różnych miejscach kraju niezbędnym stało się oparcie tych prac o jednolity układ współrzędnych (geograficznych, geodezyjnych lub prostokątnych), co z kolei wymusiło pokrycie całego obszaru Polski siecią trwale zastabilizowanych znaków o określonych współrzędnych geograficznych, geodezyjnych lub prostokątnych.
Punkty o znanym położeniu tworzą sieć osnowy geodezyjnej. Trzecią współrzędną każdego znaku geodezyjnego jest wysokość.
Zobacz naszą nowoczesną Mapę Geoportal360
Pojęcie osnowy geodezyjnej – definicja ustawowa
Pojęcie osnowy geodezyjnej definiuje ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne, Art. 2 pkt. 4, zgodnie z którym:
„Osnowa geodezyjna jest to usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych, dla których matematycznie określono ich wzajemne położenia i dokładność usytuowania”.
Punkt osnowy geodezyjnej to punkt, który ma położenie wyznaczone w państwowym systemie odniesień przestrzennych, na którym wyznaczono wielkość fizyczną, charakterystyczną dla określonego rodzaju osnowy, oraz błąd jej wyznaczenia.
Każdy punkt osnowy geodezyjnej posiada niepowtarzalny numer, został oznaczony w terenie znakiem geodezyjnym, ma sporządzony opis topograficzny. Dane punktu geodezyjnego są umieszczone w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym.
Punkty osnowy geodezyjnej stabilizuje się w terenie znakami geodezyjnymi w sposób i w miejscach zapewniających ich wieloletnie przetrwanie. Dla każdego punktu osnowy wykonuje się opis topograficzny umożliwiający:
- odnalezienie i zidentyfikowanie punktu;
- odtworzenie miejsca położenia punktu.
Punkty osnowy geodezyjnej są prawnie chronione. Pełnia rolę nawiązania dla wszystkich robót geodezyjnych, których wynikiem są współrzędne określone w państwowym układzie współrzędnych.
Przeczytaj: Znaki geodezyjne
Rodzaje osnów geodezyjnych
Osnowy geodezyjne tworzą punkty odniesienia dla prac geodezyjnych i kartograficznych.
Podstawowym kryterium podziału osnowy geodezyjnej, grawimetrycznej i magnetycznej jest kryterium dokładności i sposobu ich zakładania. Zgodnie z w/w kryterium osnowę geodezyjną dzieli się na:
- osnowę podstawową fundamentalną,
- osnowę podstawową bazową,
- osnowę szczegółową.
Niezależnie od w/w podziału, wprowadzono podział osnów geodezyjnej, grawimetrycznej i magnetycznej na klasy, oznaczane cyframi arabskimi, w których:
- osnowa podstawowa fundamentalna jest osnową 1. Klasy,
- osnowa podstawowa bazowa jest osnową 2. Klasy,
- osnowa szczegółowa jest osnową 3. Klasy.
Geodezyjna osnowa podstawowa fundamentalna obejmuje punkty ujęte w sieciach o najwyższej dokładności. Punkty te przenoszą na obszar kraju:
- w przypadku osnowy geodezyjnej, geodezyjny układ odniesienia i układ wysokości, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie Art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne;
- w przypadku osnowy grawimetrycznej – europejski grawimetryczny układ odniesienia, określony przez jednolitą europejską sieć grawimetryczną, którego fizyczną realizacją na obszarze kraju są punkty absolutne, na których pomiary przyspieszenia siły ciężkości Ziemi zostały wykonane grawimetrami absolutnymi, które uczestniczyły, co najmniej w dwóch międzynarodowych kampaniach porównawczych;
- w przypadku osnowy magnetycznej – europejski magnetyczny układ odniesienia, określony przez sieć obserwatoriów magnetycznych w Europie, którego fizyczną realizacją na obszarze kraju są magnetyczne punkty wiekowe, na których pomiary wartości elementów pola magnetycznego Ziemi zostały odniesione do wartości określonych w obserwatorium magnetycznym.
Geodezyjną osnowę podstawową bazową stanowią punkty wyznaczone w sieciach o najwyższej dokładności, rozmieszczone równomiernie na obszarze całego kraju, realizujące na tym obszarze układy odniesienia ujęte w geodezyjnej osnowie podstawowej fundamentalnej.
Projekty geodezyjnych osnów podstawowych zatwierdzane są przez jest Głównego Geodetę Kraju.
Szczegółową osnowę geodezyjną stanowią punkty wyznaczone w sieciach będących rozwinięciem podstawowej osnowy geodezyjnej. Osnowa szczegółowa jest wykorzystywana do nawiązywania sieci osnów pomiarowych, zdjęć fotogrametrycznych i opracowania numerycznych modeli terenu. Stopień zagęszczenia punktów szczegółowej osnowy geodezyjnej jest zależny od stopnia zurbanizowania terenu, większy na terenach zabudowanych lub przeznaczonych pod inwestycje, a mniejszy na terenach rolnych i leśnych, przy czym przeznaczenie terenu określa się na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku na podstawie kierunków zmian w przeznaczeniu terenów, określonych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Zakładanie i pomiary osnów geodezyjnych
Zakładanie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych polega na założeniu nowych znaków geodezyjnych i wykonaniu pomiarów.
Przy wykonywaniu geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych wykorzystuje się materiały Państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (PZGiK).
Podstawowymi metodami zakładania osnów geodezyjnych są:
- bezpośrednie pomiary geodezyjne,
- technologia GPS,
- pomiary mieszane oparte na pomiarach wykonywanych na zdjęciach fotogrametrycznych.
Zakładanie osnów geodezyjnych odbywa się zgodnie zasadą od ogółu do szczegółu. Zgodnie z tą zasadą najpierw na dużych obszarach zakładane są najdokładniejsze sieci o długich bokach, następnie do nich dowiązywane są kolejne sieci, o coraz większym zagęszczeniu punktów i niższej dokładności wyznaczenia ich położenia.
Sieci geodezyjne o najwyższej dokładności i najmniejszym zagęszczeniu, obliczane równocześnie na obszarze całego kraju tworzą tzw. osnowę podstawowa przeznaczoną do nawiązania osnów szczegółowych oraz do celów badawczych (badania kształtu i rozmiarów ziemi, ruchów kontynentów itp.).
Przeczytaj: Rodzaje pomiarów geodezyjnych
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne.
- Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych.
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 listopada 2011r. w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowania i przekazywania wyników tych pomiarów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
Inne źródła: „Geodezja w teorii i praktyce” Andrzej Jagielski
Foto: Pixabay.com
